Połoniny w Bieszczadach – 6 szlaków, które musisz przejść.

Połoniny w Bieszczadach to największa atrakcja regionu. To właśnie połoniny ściągają tutaj turystów z całej Polski i nie tylko z Polski. Połoniny to dzikość, przestrzeń i wyczuwalna w powietrzu wolność. Nie zważając na porę roku znajdziecie tutaj coś dla siebie.

Jeśli planujesz wyjazd w Bieszczady i zastanawiasz się, którą połoninę wybrać – dobrze trafiłeś. W tym wpisie znajdziesz 6 połonin i 6 najpopularniejszych szlaków które są pokrótce opisane a każdy opis jest uzupełniony o mapę szlaku Każda z nich ma swój klimat, poziom trudności i punkty widokowe, które warto zobaczyć przynajmniej raz w życiu.

Połoniny w Bieszczadach to również historia, dlatego poświęciłem trochę czasu aby wyszukać ciekawostki sprzed wielu lat a nawet setek lat. Nie ukrywam, że pierwotny zarys wpisu wymknął mi się spod kontroli. Historie nieistniejących wsi, dane o populacji wsi przed wojną zabrały mnie na nieco inne połoniny niż te które podziwiamy obecnie. Połoniny pełne pasterzy, pełne bydła i owiec.

Wpis jest uzupełniony o moje autorskie fotografie, które obrazują piękno połonin i całych Bieszczad.

Połoniny – czym właściwie są połoniny?

Sama nazwa „połonina” pochodzi z języka rusińskiego lub ukraińskiego i oznacza „miejsce wypasu”, „łąkę górską”. W innych częściach Karpat takie obszary nazywane są np. halami (w Tatrach i Beskidach).

Połonina to charakterystyczny dla Bieszczadów i niektórych innych pasm górskich w Karpatach Wschodnich typ łąki wysokogórskiej, występującej powyżej górnej granicy lasu. Są to rozległe, trawiaste przestrzenie na szczytach i grzbietach górskich, które powstały głównie w wyniku działalności pasterskiej – wypas owiec i bydła przez wieki uniemożliwiał naturalny odrost lasu.

Czytając dzisiaj informacje o wypasie i zbieractwie na połoninach ciężko sobie to wyobrazić. Bądź co bądź miałem przyjemność zobaczyć „aktywne” połoniny, aktywne czyli takie gdzie wypasane są ogromne stada trzody chlewnej a ludzie zbierają jagody i żyją ponad linią lasu. Mam na myśli połoniny występujące na Ukrainie i w Rumuni.

Najpiękniejsze połoniny w Bieszczadach

Na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego znajduje się 6 połonin. Nie wszystkie w swej nazwie mają słowo połonina, ale spełniają one warunki definicji nazwy.

Ciężko stworzyć ranking najpiękniejszych, no bo skoro ranking to punkty a jeśli punkty to za co? Ponadto ciężko o obiektywną ocenę piękna. Dlatego też wymienię wszystkie połoniny a kryterium kolejności we wpisie będzie lokalizacja od wschodu na zachód.

W każdym poniższym opisie znajdziesz opis połoniny oraz opis najpopularniejszego szlaku. Znajdziesz również odnośnik do dedykowanego wpisu w którym opisuje wszystkie szlaki na danej połoninie.

Połonina Bukowska – Krzemień, Halicz, Rozsypaniec

Nazwa Połonina Bukowska pochodzi od dawnej bojkowskiej wsi Bukowiec. Wieś Bukowiec została lokawana w XVI wieku, jej burzliwa historia (spalona przez Szwedów XVIII wiek) zakończyła się na dobre w czerwcu 1946 roku w wyniku działań powojennych. To właśnie mieszkańcy wsi Bukowiec przez cztery wieki prowadzili wypas trzody chlewnej na szczytach i zboczach Halicza i Rozsypańca.

Kwestię historii mamy za sobą, dzięki temu wiemy, kto ukształtował krajobraz połoniny Bukowskiej, więc możemy przejść do współczesności i najlepszego szlaku. Numerem jeden jest chyba jedyna Bieszczadzka pętla, czyli Wołosate – Przełęcz Bukowska – Halicz – Przełęcz Goprowska – Wołosate. Wspominając o jedynej pętli mam na myśli opcję szlaku, gdzie wychodzimy i kończymy wędrówkę w jednym miejscu nie dublując szlaku i nie wędrując zbyt długo asfaltem.

Bez wątpienia mapa szlaku jasno prezentuje plan wędrówki. Jego walory widokowe są za to nie do opisania. Subiektywnie polecam kierunek Wołosate – Przełęcz Goprowska – Halicz a to dlatego, że od zdobycia Halicza cały czas będziemy podziwiać szeroką panoramę ukraińskich Karpat. Widok robi wrażenie, na mnie nie tylko zrobił wrażenie ale też zmotywował do wędrówki tymi pięknymi górami. Więcej o Haliczu i Połoninie Bukowskiej znajdziesz we wpisie Halicz – dach dzikich Bieszczadów.

Połoniny w Bieszczadach – Połonina Dźwiniacka (Bukowe Berdo)

Nazwa połoniny pochodzi od nazwy miejscowości Dźwiniacz Górny. Historia tej wsi przedstawia analogicznie do Bukowca, założona w XVI wysiedlona w czerwcu 1946. Co ciekawe, mieszkańcy Dźwiniacza Górnego mieli o wiele dalej do swoich pastwisk niż mieszkańcy Bukowca.

Orientacyjnie Dźwiniacz Górny – Bukowe Berdo – 10 km, natomiast Bukowiec – Halicz 6 km. Wypas tutaj odbywał się zapewne tak jak do dziś dnia odbywa się w górach Ukrainy czy Rumunii. W okresie wiosenno-letnim trzoda chlewna była przepędzana w zagrody bliżej połonin i tam spędzała noce a w ciągu dnia była wypędzana na połoniny celem wypasu.

Najbardziej popularny szlak na Bukowe Berdo to szlak z Mucznego. Śmiem przypuszczać, że tym samym szlakiem który przemierzamy dziś z Mucznego mieszkańcy Dźwiniacza Górnego pędzili swe stada na wypas. Szlak w początkowej części prowadzi na przez stary bukowy las a po wyjściu na grzbiet połoniny roztacza się cudowny widok na Bieszczady Zachodnie, widać stąd zarówno Połoninę Caryńską jak i Wetlińską.

Im bliżej szczytu Bukowe Berdo, tym piękniejsze widoki. Piękna dodają charakterystyczne skały piaskowcowe co wyróżnia Połoninę Dźwiniacką na tle innych Bieszczadzkich połonin. Szczyt Bukowe Berdo, to świetne miejsce do podziwiania zachodów słońca. Uwielbiam to miejsce właśnie za zjawiskowe zachody słońca. Co do długości trasy i czasu przejścia wszystko widać na mapie powyżej. Więcej szczegółów i inne opcje wejścia na Bukowe Berdo znajdziesz we wpisie Bukowe Berdo – propozycje szlaków.

Połonina Szerokiego Wierchu plus Tarnica

W przypadku Połoniny Szerokiego Wierchu nie ma bezpośredniego odwołania do okolicznej wioski lub osady. Jednak miejsce to było dedykowane dla mieszkańców wsi Wołosate. Wieś Wołosate podobnie jak wspomniane wcześniej Bukowiec i Dźwiniacz Górny pojawiła się na mapie w XVI wieku.

Przed II wojną światową wieś liczyła ponad 1200 mieszkańców i ponad 200 domów. To właśnie w tym czasie na połoninie był prowadzony intensywny wypas bydła. Co dość ciekawe na połoninie było wypasane “siwe bydło węgierskie”. Historia Wołosatego jest analogiczna do historii wyżej wymienionych wsi. W roku 1946 większość mieszkańców została wysiedlona a wieś została częściowo zniszczona.

Notabene, życie do wsi powróciło w latach 60 —tych wraz z powstającą tutaj ogromną farmą hodowlaną. Przy jej powstawaniu dokonano mającej opłakane skutki dla środowiska rekultywacji za pomocą materiałów wybuchowych. Od Igloopolu, który tam  gospodarował, majątek przejął Bieszczadzki Park Narodowy, prowadzący  tam obecnie hodowlę zachowawczą konia huculskiego. Dziś z dawnej wsi pozostał jedynie cmentarz, studnia i przydrożne krzyże.

Wołosate to miejsce które kojarzy się z ogromnym parkingiem i początkiem szlaku na Tarnicę. Ja również zaproponuje ten kierunek wędrówki, pierw Tarnica potem zejście Połoniną Szerokiego Wierchu w kierunku Ustrzyk Górnych. Najtrudniejszy jest odcinek na najwyższy szczyt Bieszczad czyli Tarnicę. Po zdobyciu szczytu pozostaje już tylko zejście w kierunku Ustrzyk Górnych.

Gdy już znajdziecie się na najwyższym szczycie Bieszczad po Polskiej stronie waszym oczom ukaże się szeroka panorama Karpat. Patrząc na wschód zobaczysz Ukraińskie Karpaty a patrząc na zachód w pierwszym planie Bieszczadzkie Połoniny, następnie Beskid Niski a przy dobrej widoczności nawet odległe o blisko 200 km Tatry. Alternatywne szlaki w rejonie Szerokiego Wierchu i Tarnicy znajdziesz TUTAJ.

Połoniny w Bieszczadach – Połonina Caryńska

Analogicznie do miejscowości Bukowiec i Dźwiniacz Górny, kolejna historia opuszczonej wsi tym razem chodzi o wieś Caryńska. Nazwa wsi jednoznacznie rozwiewa tajemnicę nazwy Połoniny. Nazwa wsi jak i połoniny pochodzi z języka rumuńskiego – co w wolnym tłumaczeniu oznacza pole uprawne, łąkę pastwisko. Wieś jest lokowana przed 1620 rokiem.

Caryńskie ma podobną historię okresu po wojennego jak wcześniej opisywane wioski. Swoją drogą, naprawdę szkoda tych wszystkich spalonych wsi, na dziś dzień były by to naprawdę piękne pomniki historii. Wieś była zlokalizowana na północ od Połoniny Caryńskiej. Można tutaj dotrzeć szlakiem żółtym z Bereżek w kierunku Schroniska Studenckiego Koliba. Następnie ponad dwa kilometry w kierunku Północno-Zachodnim szlakiem czerwonym.

Połonina Caryńska przez wieki służyła jako pastwiska dla owiec, bydła i innej trzody chlewnej. Bez wątpienia można tutaj było spotkać, konie, kozy i osiołki. Tak jak ma to miejsce do dnia dzisiejszego na rumuńskich i ukraińskich połoninach.

Co do propozycji szlaku najbardziej widokowa jest wędrówka grzbietem Połoniny Caryńskiej (szlak czerwony). Kierunek wędrówki jest dowolny, do wyboru mamy Brzegi Górne lub Ustrzyki Górne. Patrząc na profil wysokościowy widać, że podejście z Ustrzyk Górnych jest mniej strome niż to z Brzegów.

Dla osób ze słabszą kondycją jest też alternatywa wejścia na grzbiet połoniny. Wędrówka rozpoczyna się na Przełęczy Wyżniańskiej a do grzbietu połoniny dzieli nas niespełna 2 km i godzina wędrówki. Więcej o szlakach na Połoninie Caryńskiej znajdzie w dedykowanym wpisie Połonina Caryńska.

Połoniny w Bieszczadach – Mała i Wielka Rawka

Patrząc od wschodu kolejną połoniną jest Mała i Wielka Rawka. Tutaj podobnie jak w przypadku Połoniny Szerokiego Wierchu obecna nazwa nie ma nic wspólnego z żadną wsią. Kolejna ciekawostka to fakt, że na połoninie wypas bydła i owiec był sporadyczny. Przyczyną tego są bardzo strome zbocza “Rawek”, tak podają źródła, chodź szczerze powiedziawszy nie wydaję mi się. Ponieważ widziałem jak radzą sobie owce i pasterze w Rumuńskich Fogaraszach.

Skoro nie wypas, to jakim cudem mamy połoninę? Źródła wskazują, że owe tereny były wykorzystywane do pozyskiwania siana. Berehy Górne, Ustrzyki Górne to mieszkańcy tych miejscowości kosili tutaj trawę a następnie transportowali ją do swoich zagród w dolinie. To się klei w całość, ponieważ ciężko jednocześnie wypasać trzodę chlewną i pozyskiwać siano z jednego obszaru. Wnioskuję, że bliżej było transportować mleko i codzienny urobek z Połoniny Caryńskiej a wygodniej było raz lub dwa razy do roku urządzać sianokosy na dalej zlokalizowanych “Rawkach”.

Mała i Wielka Rawka – najpopularniejszy szlak

Przełęcz Wyżna – Wielka Rawka – to szlak numer jeden jeżeli chodzi o popularność. Kusi tutaj duży parking i schronisko Bacówka PTTK pod Małą Rawką. Szlak można podzielić na 3 etapy. Pierwszy to 1,5 km po płaskim, potem 1,5 km pod górę i znów 1,5 km płasko. Opis ten doskonale obrazuje profil wysokościowy na mapie poniżej.

Co do szlaku, jest zróżnicowany tak jak stromizny na poszczególnych etapach. Pierwszy odcinek to szeroka Bieszczadzka dolina która prowadzi do wspomnianego schroniska. Drugi odcinek to piękny bukowy las, robi wrażenie szczególnie jesienią. Zarówno to wczesną gdy liście są jeszcze na drzewach jak i późną, kiedy to liście tworzą piękny dywan pod naszymi nogami. Ostatni etap to wędrówka powoli zarastającą połoniną a na szczycie piękne widoki na karpackie szczyty, włącznie z Tatrami. Więcej zdjęć i opisów we wpisie Mała i Wielka Rawka.

Połoniny w Bieszczadach – Połonina Wetlińska

Nazwa połoniny rzecz jasna pochodzi od nazwy wsi Wetlina. Wetlina jest datowana tak jak poprzednio opisywane wioski na XVI wiek. Największy rozwój wsi nastąpił na przełomie XIX i XX wieku jak również w okresie międzywojennym. Dynamiczny rozwój został zatrzymany przez II Wojnę Światową a następnie pogrzebany przez Akcję Wisła. W tym czasie Wetlina została praktycznie wyludniona tak samo jak sąsiadujący Smerek.

Dla urealnienia życia u stóp połoniny posłużę się liczbami. Wetlina: ilość mieszkańców przed wojną ponad 1000, po wojnie praktycznie wyludniona, obecnie ponad 300 stałych mieszkańców. Smerek odpowiednio ponad 600/0/100. Te liczby pozwoliły mi zobaczyć oczami wyobraźni tętniące życiem połoniny. Bo właśnie na nich lokalni mieszkańcy wypasali bydło, owce i konie robocze. Warto wspomnieć, że wypas na połoninach odbywał się od czerwca do września.

Z pastwisk połoniny korzystali również mieszkańcy innych mniejszych osad np. Jaworzec, Kalnica, Strzebowiska. Co ciekawe, miejsca wypasu na połoninie były przypisane do mieszkańców danej wsi. Odpowiednio mieszkańcy Smereka korzystali z polan w okolicach Smereka aż do Przełęczy Orłowicza. Mieszkańcy wsi Jaworzec korzystali z południowo wschodnich polan, zaś mieszkańcy Kalnicy wykorzystywali północno-wschodnie zbocza.

Połonina Wetlińska – najpiękniejszy szlak

Tutaj mam tylko jedną propozycję. Mianowicie początek we wsi Smerek a koniec na Przełęczy Wyżnej lub Brzegi Górne. Tak, kierunek jest również ważny, ponieważ idąc na wschód cały czas przed oczami mamy zapierające dech w piersiach widoki. Idąc w tym kierunku wchodzimy kolejno na Smerek, Osadzki Wierch i Hasiakową Skałe (możemy odwiedzić Chatkę Puchatka).

W mojej subiektywnej ocenie to najbardziej fotogeniczny szlak w Bieszczadach. Bądź co bądź w moim autorskim kalendarzu “Moje Górskie Podróże” zawsze znajdzie się miejsce dla zdjęcie z Połoniny Wetlińskiej. Więcej opisanych szlaków i więcej zdjęć znajdziesz we wpisie dedykowanym: Połonina Wetlińska.

Połoniny w Bieszczadach – historyczna spuścizna

Bez wątpienia nagłówek puentuje to co przeczytaliście. Krótko mówiąc, gdyby nie gospodarka pasterska i osadnicza osadników tych rubieży to dzisiaj nie było by połonin. Wpierw usunięcie niskiego lasu, potem sukcesywny wypas to przyniosło efekty które podziwiamy po dziś dzień wędrując po Bieszczadach. Mam nadzieję że zainteresowała Was “wędrówka” przez stulecia bieszczadzkimi połoninami i zmotywowała do zaplanowania wycieczki w te piękne góry.

Wspólna kawa

Jeśli dotarłeś do końca wpisu to chyba się podobało? Kawa którą możesz mi postawić za pośrednictwem buycoffee.to/fotozgor na pewno zmotywuje mnie to popełnienia ciekawych wpisów.

PS. Nie zapomnij zapisać się do Newsletter – po prawej. ==>

PS. Będę również wdzięczny za pozytywne słowo w komentarzu.